Z czego składa się piosenka pod względem prawnym? Kompletny przewodnik

Każdy artysta wie, ile pracy wymaga stworzenie piosenki. Ale czy zastanawiałeś się kiedyś, jak na Twoje dzieło patrzy prawo? Okazuje się, że jedna piosenka, której słuchasz na Spotify, to w rzeczywistości nie dwa, a trzy odrębne byty prawne. Zrozumienie ich jest absolutnie kluczowe, aby świadomie chronić swoją twórczość, podpisywać dobre umowy i otrzymywać wszystkie należne Ci tantiemy.

Rozłóżmy to na czynniki pierwsze.

Trzy Prawne Warstwy Każdego Nagrania

Każdy utwór muzyczny, który słyszymy w radiu, na płycie czy w streamingu, składa się z trzech chronionych prawem „warstw”. Każda z nich ma innego właściciela praw i inne zasady ochrony.

Warstwa 1: Utwór – Dzieło Twórców

To niematerialne serce i fundament piosenki. Chroniony prawem autorskim utwór to kompozycja, na którą składają się:

• Warstwa muzyczna (muzyka): Melodia, harmonia, rytm.
• Warstwa tekstowa (słowa): Tekst piosenki.

Razem tworzą tzw. utwór słowno-muzyczny. Prawa do niego należą się wyłącznie jego twórcom – czyli kompozytorowi i autorowi tekstu. W Polsce ich interesy i tantiemy reprezentuje głównie ZAiKS.

Warstwa 2: Artystyczne Wykonanie – Wkład Artystów Wykonawców

To nowa, kluczowa warstwa. Gdy utwór jest już napisany, musi zostać wykonany. Artystyczne wykonanie to unikalny, artystyczny wkład i interpretacja utworu przez:

• Wokalistę/Wokalistkę
• Muzyków i instrumentalistów (biorących udział w nagraniu)

Ich praca jest chroniona przez tzw. prawa pokrewne do artystycznych wykonań. Nawet jeśli nie są autorami piosenki, ich wykonanie jest odrębnym przedmiotem ochrony. W Polsce tantiemy dla artystów wykonawców zbiera i wypłaca przede wszystkim STOART.

Warstwa 3: Fonogram/Wideogram – Wkład Producenta

Gdy artyści wykonają utwór w studiu, całość musi zostać zarejestrowana. Fonogram to pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej tego wykonania (np. plik WAV). Jeśli powstaje teledysk, mamy do czynienia z wideogramem (utrwaleniem ruchomych obrazów).

Prawa do fonogramu/wideogramu (kolejne prawa pokrewne) należą do producenta. Jest nim osoba lub firma, która poniosła koszty i ryzyko związane z produkcją nagrania. Najczęściej jest to:

• Sam artysta (jeśli finansuje nagranie z własnej kieszeni).
• Wytwórnia płytowa (label).

Interesy producentów fonogramów w Polsce reprezentuje ZPAV (Związek Producentów Audio Video).

Tabela: Prawna anatomia piosenki w pigułce

Dwa rodzaje praw autorskich (dot. Utworu)

Prawa przysługujące twórcom utworu (Warstwa 1) dzielą się na dwie fundamentalne kategorie.

Autorskie Prawa Osobiste

Chronią nierozerwalną więź twórcy z jego dziełem. Są niezbywalne i wieczne – nie można ich sprzedać ani się ich zrzec. Zawsze będą należeć do Ciebie. Gwarantują Ci prawo do autorstwa utworu, nienaruszalności jego formy i decydowania o pierwszym udostępnieniu.

Autorskie Prawa Majątkowe

To właśnie te prawa generują przychody. Dają twórcy wyłączne prawo do korzystania z utworu i do wynagrodzenia za to korzystanie. Prawa te są zbywalne i ograniczone w czasie (wygasają 70 lat po śmierci ostatniego twórcy). Można je sprzedać lub udzielić na nie licencji – tym właśnie zajmuje się publishing muzyczny.

Podsumowanie: Dlaczego to jest tak ważne?

Zrozumienie tej trójwarstwowej struktury to absolutna podstawa w branży muzycznej.

• Wiesz, komu należą się pieniądze: Rozumiesz, dlaczego tantiemy są dzielone między ZAiKS (dla twórców), STOART (dla wykonawców) i ZPAV (dla producentów).
• Świadomie podpisujesz umowy: Wiesz dokładnie, jakie prawa przenosisz na wytwórnię lub wydawcę, a które zostają przy Tobie.
• Efektywnie chronisz swoją pracę: Masz świadomość wszystkich przysługujących Ci praw, zarówno jako twórca, wykonawca, jak i producent.

Pamiętaj, że każda piosenka to skomplikowany pakiet praw. Znajomość jego zawartości to Twój najważniejszy kapitał w profesjonalnym poruszaniu się po przemyśle muzycznym.

Szukasz nowości i ciekawostek? Odwiedź magazyn www.djworld.pl

Czym zajmują się organizacje OZZ w Polsce?

Organizacje Zbiorowego Zarządzania (OZZ) to stowarzyszenia, które w imieniu twórców, artystów i producentów udzielają zgody na korzystanie z ich dzieł, pobierają za to wynagrodzenie (tantiemy), a następnie wypłacają je uprawnionym osobom. Upraszczają one proces, eliminując potrzebę indywidualnego negocjowania każdej umowy.

OZZ w Muzyce:

• ZAiKS (Stowarzyszenie Autorów): Reprezentuje twórców – kompozytorów i autorów tekstów piosenek.
• STOART (Związek Artystów Wykonawców): Reprezentuje artystów wykonawców w dziedzinie muzyki (wokalistów, instrumentalistów).
• SAWP (Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych): Również reprezentuje artystów wykonawców muzycznych.
• ZPAV (Związek Producentów Audio Video): Reprezentuje producentów nagrań muzycznych i teledysków (głównie wytwórnie płytowe).

OZZ w Filmie, Teatrze i Multimediach:

• SFP-ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych): Reprezentuje twórców filmowych (reżyserów, scenarzystów) i producentów audiowizualnych.
• ZASP (Związek Artystów Scen Polskich): Reprezentuje artystów wykonawców w dziedzinie sztuk scenicznych, w tym aktorów teatralnych, filmowych i dubbingowych.

OZZ w Literaturze i Nauke (tzw. prawa reprograficzne):

• KOPIPOL (Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych): Reprezentuje autorów i wydawców dzieł naukowych i technicznych w zakresie opłat od kserokopiarek.
• REPROPOL (Stowarzyszenie Dziennikarzy i Wydawców): Reprezentuje wydawców prasy.
• SAiW „Polska Książka”: Reprezentuje autorów i wydawców książek.

OZZ w Sztukach Wizualnych:

• VGSUP (Wizualni.pl): Reprezentuje artystów plastyków, fotografików i innych twórców dzieł wizualnych.